Nieprawidłowości związane ze wzrokiem

Wada wzroku

Wada wzroku to brak zdolności oka do tworzenia prawidłowo zogniskowanego obrazu na plamce żółtej, czyli centralnej części siatkówki. Człowiek odczuwa ten stan jako złe lub niewyraźne widzenie. Wady i choroby wzroku są związane z nieprawidłowym działaniem mechanizmu refrakcji oka. Refrakcja, czyli załamanie światła, to proces zachodzący w oku, który pozwala uzyskać wyraźny obraz. W sytuacji, gdy występuje wada wzroku i światło załamuje się nieprawidłowo – to, co widzimy, staje się rozmazane i nieostre. Wady refrakcji najczęściej przybierają formę krótkowzroczności, dalekowzroczności lub astygmatyzmu. Inną wadą refrakcji jest starczowzroczność (prezbiopia), która wynika z naturalnego procesu starzenia narządu wzroku.

Krótkowzroczność jest najczęściej występującą wadą wzroku na świecie. W wyniku tej wady oczu obraz powstaje przed siatkówką. Objawem tej wady wzroku jest złe widzenie obiektów znajdujących się w dużych odległościach.

Krótkowzroczność to rodzaj wady wzroku, który najczęściej występuje jako połączenie czynników genetycznych i środowiskowych. Jeśli do predyspozycji rodzinnych dodamy negatywny wpływ środowiska w postaci stresu, długotrwałego przebywania przed monitorem, ekranem smartfonu, nieodpowiednią dietę i ograniczony czas spędzany na świeżym powietrzu, to będzie to dobre uzasadnienie dla stwierdzenia, że ta krótkowzroczność jest już niemal epidemią.

Krótkowzroczność jest wadą oczu, którą bezwzględnie należy korygować. Jest to związane nie tylko z koniecznością podniesienia jakości życia, ale również możliwością wystąpienia powikłań.

Dalekowzroczność (nadwzroczność) to wada wzroku, w której obraz powstaje za siatkówką. W zależności od wartości nadwzroczności i możliwości zakresów akomodacji pacjenta, niewyraźne widzenie obiektów i przedmiotów występuje tylko w bliskiej lub w bliskiej oraz dalekiej odległości.

Przy niskich wadach nadwzroczności, młodzi pacjenci całkiem dobrze widzą na odległość, co jest wynikiem użycia akomodacji i ciągłego napięcia mięśni. Czytanie z bliskiej odległości również jest możliwe, ale po dłuższym czasie może przynosić dyskomfort. Predyspozycje do tej wady wzroku często są dziedziczone. Zdarzają się sytuacje, w których ta wada oka rozwija się z powodu innych schorzeń, np. problemów z siatkówką, cukrzycą. W przypadku tej wady pacjenci często odczuwają zmęczenie oczu i ból głowy przy dłuższym czytaniu lub pracy przed monitorem. 

Astygmatyzm to wada wzroku polegająca na zniekształceniu rogówki oka, która powoduje niewyraźne widzenie. Czasami astygmatyzm występuje wspólnie z krótkowzrocznością lub dalekowzrocznością. Astygmatyzm jest uznawany za dziedziczną wadę wzroku, ale na jego rozwój mogą mieć wpływ także czynniki środowiskowe, np. długotrwała praca z niedużych odległości lub przy niewystarczająco dobrym oświetleniu, czasami uraz oka.

Nierzadko pacjenci z astygmatyzmem wskazują, że towarzyszą im takie objawy jak np. częste bóle głowy, swędzenie, pieczenie lub często zaczerwienienie oczu. Osoby z tą wadą widzą bliskie obiekty jako rozmazane, muszą często mrużyć oczy, mogą mieć trudności z koncentracją.

Niska krótkowzroczność/ dalekowzroczność:  od 0,25 – 2,5 dioptrii.

Średnia krótkowzroczność/ dalekowzroczność:  od 2,75 – 6,0 dioptrii.

Wysoka krótkowzroczność/ dalekowzroczność:  powyżej 6,25 dioptrii.

WAŻNE: WADA WZROKU NIE JEST NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ!

Niedowidzenie

Z niedowidzeniem mamy do czynienia wówczas, gdy ostrość wzroku jednego lub obojga oczu jest obniżona i mimo zastosowania najlepiej dobranej korekcji okularowej nie osiąga normatywnej ostrości widzenia. W tym przypadku obniżenie ostrości wzroku pacjenta nie ma żadnej organicznej przyczyny i jest związane z brakiem odpowiednich bodźców we wczesnym okresie dzieciństwa, z zezem, wysoką wadą refrakcji lub różnowzrocznością. Optometryści i ortoptyści podczas zaplanowanego procesu terapeutycznego podnoszą ostrość wzroku dzieci z niedowidzeniem i włączają słabsze oko do widzenia obuocznego, budując jednoczesną percepcję, fuzję oraz stereopsję. Niedowidzenie nie jest zatem niepełnosprawnością, dlatego że nie jest stałe, możemy je poddawać oddziaływaniom. Poprawiając jakość pracy układu wzrokowego, unika się pogłębiania nieprawidłowych adaptacji oraz wystąpienia trudności szkolnych z powodów wzrokowych.

WAŻNE: NIEDOWIDZENIE NIE JEST NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ!

Zez

Zez(strabismus) to choroba polegająca na nierównoległym ustawieniu gałek ocznych. Wiążą się z nią różnego rodzaju zaburzenia widzenia jednoocznego i obuocznego. Aby podkreślić, że nie chodzi tylko o szpecące nierównoległe ustawienie oczu, używa się określenia choroba zezowa. U osób z zezem jednostronnym dochodzi w mózgu do tzw. tłumienia obrazu pochodzącego z chorego oka, co prowadzi do niedowidzenia tego oka oraz do utraty lub niewykształcenia środkowej fiksacji siatkówkowej. Prowadzi to także do zaburzenia widzenia obuocznego oraz obniżenia i utraty stereopsji ,czyli percepcji trówymiaru.

Należy dokonać kompleksowej diagnozy, aby dokładnie określić typ i rodzaj zeza, a następnie adekwatnie dobrać terapię, by przywrócić normatywne ustawienie oczu oraz widzenie obuoczne.

WAŻNE: ZEZ I BRAK WIDZENIA OBUOCZNEGO NIE SĄ NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ!

Na świecie co najmniej 2 mld osób posiadają uszkodzenia i choroby wzroku. Według WHO w prawie połowie przypadków można było temu zapobiec dzięki odpowiednio wczesnej diagnozie i prawidłowemu leczeniu. Pamiętajmy o tym, by dbać o wzrok.

NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI WZROKOWE:

Z danych opublikowanych przez GUS wynika, że w naszym kraju żyje ok. 1 mln 750 tys. osób z niepełnosprawnością narządu wzroku. Szacuje się, że około 80% informacji o otaczającym świecie człowiek zdobywa za pośrednictwem wzroku.

Słabowidzenie

Tyflopedagodzy podczas rehabilitacji wzroku usprawniają widzenie osób słabowidzących. Według definicji WHO (World Health Organization) słabowidzącą jest osoba z ostrością wzroku równą lub większą niż 0,05 a mniejszą niż 0,3 (pełna ostrość wzroku odpowiada wartości 1,0) lub o polu widzenia ograniczonym do obszaru 20 stopni (podczas gdy pełne pole widzenia wynosi 180 stopni w poziomie i 120 stopni w pionie).Należy jednak pamiętać, że ostrość jest mierzona w lepszym oku z najlepszą możliwą korekcją. Zatem osobą słabowidzącą może być zarówno ktoś, kto ma znacznie obniżoną ostrość wzroku, jak i osoba, która ma pełną ostrość, ale bardzo małe pole widzenia. Przyczynami słabowidzenia mogą być czynniki genetyczne, chorobowe, losowe. Słabowidzenie jest stanem, co oznacza, że oddziaływania terapeutyczne nie podniosą ostrości wzroku, ani nie poszerzą pola widzenia, natomiast poprawią umiejętność posługiwania się wzrokiem, a w efekcie podniosą jakość życia pacjenta. Chcąc wspomagać rozwój dzieci słabowidzących, należy pamiętać o ćwiczeniu wszystkich zmysłów. Niezbędna jest zatem wszechstronna, kompleksowa stymulacja.

Jeżeli zaś o chodzi o definicję funkcjonalną, osoba słabowidząca to taka, która pomimo szkieł korekcyjnych ma trudności z wykonywaniem czynności dnia codziennego. W niektórych przypadkach może jednak poprawić jakość widzenia, używając np. pomocy optycznych, takich jak lupy czy lunety, albo stosując odpowiednie światło, kontrast czy wielkość czcionki.

Osoba ociemniała

Kolejnym pojęciem jest osoba ociemniała. To ktoś, kto stracił wzrok w wyniku choroby lub urazu mechanicznego po 5. roku życia. Dlaczego przyjęto akurat taką granicę wieku? Ponieważ jest to czas, w którym człowiek pamięta już obrazy wzrokowe i zapamiętuje, jak wyglądają przedmioty wokół niego. Osobą ociemniałą jednak można stać się na każdym etapie swojego życia po tym czasie.

Osoba niewidoma

Osoba niewidoma jest całkowicie lub w znacznym stopniu pozbawiona wzroku. Tym samym nie pobiera w ten sposób informacji ze świata zewnętrznego – polega przede wszystkim na słuchu i dotyku. Nie widzi od urodzenia lub straciła wzrok przed piątym rokiem życia – kiedy nie zdążyła rozwinąć się pamięć wzrokowa.

Są jednak osoby pozbawione wzroku, które potrafią odróżnić dzień od nocy albo zorientować się, gdzie jest zapalone światło w pomieszczeniu. Wtedy mówimy o osobie niewidomej z poczuciem światła.

Według medycznej definicji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) osoba całkowicie niewidoma to taka, która:

• nie ma poczucia światła,
• jej ostrość wzroku przy maksymalnej korekcji okularowej nie przekracza 0,05,
• jej pole widzenia jest zawężone do maksymalnie 20 stopni.

Zakwalifikowanie osoby z niepełnosprawnością narządu wzroku do którejś z powyższych grup zależy więc od tego, kiedy straciła wzrok albo stopnia przebiegu choroby czy urazu.